نقدومقایسه مبانی زیبایی شناسی شعر انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی

چکیده: انقلاب پدیده ای اجتماعی است که بر زندگی فردی و اجتماعی افراد یک جامعه تأثیر می گذارد و آن را دگرگون می کند. طبیعتاً ادبیات هم که بازتابی از اندیشه ها و عواطف مردم جامعه است نمی تواند از دگرگونی برکنار بماند. بنابرا ین، گونه ای از ادبیات به نام ادبیات انقلابی به وجود می آید که در خدمت انقلاب و آرمان های آن است و می کوشد شوروشعور انقلابی را با ساده ترین، تأثیرگذارترین و برانگیزاننده ترین زبان و بیان در دسترس مردم قرار دهد. زیبایی شناسی شعر انقلابی با ویژگی های انقلابی گری تعریف می شود. این زیبایی شناسی بیشتر با جنبه های محتوایی؛ یعنی آرمان گرایی و ایدئولوژیک بودن، ورود به عرصه های سیاسی- اجتماعی، انتقادی بودن و ستیز با نمادها و نمودهای استبداد و استعمار شناخته می شود. آرمان گرایی برجسته ترین اصل در زیبایی شناسی شعر انقلابی است. همان طور که هیچ دو انقلابی در ریشه ها و اهداف کاملاً همانند نیستند، ادبیات انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی نیز شباهت ها و اختلاف های آشکاری با هم دارند. در چارچوب تعریف شعر انقلابی، عناصر محتوایی و گاه شکلی ادبیات و شعر هر دو انقلاب به هم می ماند، امّا به لحاظ خاستگاه ها و اهداف متفاوت آن دو، ناهمگونی های آشکاری نیز به چشم می خورد؛ چنان که آرمان گرایی ادبیات مشروطه در تجددخواهی و آرمان گرایی ادبیات انقلاب اسلامی در احیای سنّت های دینی و مذهبی تجلی داشت. در ادبیات مشروطه بیشتر تکیه بر استبداد ستیزی بود، ولی در ادبیات انقلاب اسلامی نفی استکبار جهانی نمود آشکارتری داشت. دیگر اختلاف ها و شباهت ها هم از همین دستند.